Van drama naar echte kracht: stap uit de dramadriehoek

“Ik ben toch keigoed aan het helpen? Waarom werkt het dan niet?” “Ik kan er niks aan doen. Echt niet. Wil jij me helpen?”

Herkenbaar? Bij jezelf, of bij een ander. Waarschijnlijk wel!

We kennen allemaal van die momenten waarin alles net even ingewikkelder wordt dan nodig. Je denkt dat je iemand helpt, maar ineens ben je uitgeput. Of je voelt je slachtoffer van een situatie, terwijl je stiekem ook een beetje afhankelijk blijft van dat gevoel. Welkom in de Dramadriehoek: een psychologisch model van Stephen Karpman, bedacht in 1968 en nog altijd actueel. 

Gelukkig kan het ook anders, met The Empowerment Dynamic (TED) van David Emerald (The Power of TED is een aanrader). Daarin liggen de oplossingen om uit het gedoe te stappen. 

Dus wil jij van drama naar echte kracht? Ontdek er hieronder alles over!

De Dramadriehoek: drie rollen, allemaal gedoe

De dramadriehoek bestaat uit drie rollen die elkaar in stand houden. Je kunt tussen die rollen heen en weer schakelen, maar vaak hebben we ook wel een instinctieve neiging in lastige situaties. 

1. De Redder (“Ik fix dit wel voor jou”)

Je voelt je verantwoordelijk voor het welzijn van de ander, zelfs als niemand daarom vraagt.Je herkent deze rol bijvoorbeeld aan de volgende signalen:

• Je springt automatisch in “oplosmodus”.

• Je krijgt energie van nodig zijn - totdat je leegloopt.

• Je vindt het lastig om grenzen te stellen.

2. Het Slachtoffer (“Het overkomt mij allemaal”)

Je ervaart weinig regie en wacht (bewust of onbewust) tot iemand je komt redden.Deze rol heeft ook duidelijke signalen:

• Je voelt je afhankelijk of machteloos.

• Je zegt dingen als “Ik kan er toch niks aan doen.”

• Je ontwijkt verantwoordelijkheid uit angst om te falen.

3. De Aanklager (“Dit is jouw schuld”)

Je probeert overzicht te creëren door kritiek, controle of frustratie te uiten.Heel gebruikelijk in deze rol zijn de volgende signalen:

• Je reageert kortaf, streng of oordeelt snel.

• Je voelt irritatie als anderen “niet meewerken”.

• Je zoekt schuldigen in plaats van oplossingen.

Een concreet voorbeeld

Je teamlid komt naar je toe en geeft aan dat het werk te veel is. Hij voelt zich overweldigd en weet niet meer wat te doen. Jij biedt spontaan aan dat je teamlid bepaalde taken kan laten vallen en dat jij ook wel die ene lastige meeting overneemt. 

Geweldige oplossing. Voor eventjes. Want wat is nu het risico: je teamlid leert niet om zelf een oplossing te zoeken en blijft dus in de slachtofferrol hangen. De kans op herhaling is dus groot. Jij, daarentegen, gaat de volgende keer misschien niet meer zo vriendelijk reageren. Je hebt toch geholpen, waarom kan hij het dan nu niet zelf?

Zo zie je, wat begon als een “makkelijk” probleem is nu ontaardt in drama. Je teamlid wentelt zich steeds meer in de slachtofferrol, jij put jezelf uit als redder of wordt een draak van een aanklager. 

De winnaarsdriehoek: dezelfde drie rollen, maar dan gezond

Gelukkig, het kan ook anders gaan! Stap vanuit het drama in succes met de “winnaarsdriehoek”, oorspronkelijk “The Empowerment Dynamic” genoemd. Wat zijn de drie rollen en hoe zet je de dramarol om in de krachtige rol? 

We zetten de Engelse termen voor de rollen er even bij, omdat die soms logischer te begrijpen zijn.

1. Van Slachtoffer naar Creërder (Creator)

In plaats van af te wachten en te zeggen “Ik weet / kan het niet”, neem je regie. Je vraagt jezelf of anderen actiegericht: “Wat kan ik doen?” Je kiest daardoor richting in plaats van te wachten.

2. Van Redder naar Coach

Je begeleidt de ander zonder hun verantwoordelijkheid over te nemen. Je vraagt: “Wat heb jij nodig om in actie te komen?” of “Wat kun jij doen om dit op te lossen?” Je stelt dus vragen en helpt onderzoeken, in plaats van oplossingen te dicteren.

3. Van Aanklager naar Uitdager (Challenger)

Je daagt uit met respect: eerlijk, helder, zonder iemand de schuld te geven of te veroordelen. Een uitdager prikkelt tot eerlijk kijken naar wat iemand misschien liever ontwijkt, op een respectvolle manier. Je stimuleert daardoor groei en geeft ruimte voor actie in plaats van voor verdediging.

Hetzelfde voorbeeld, maar nu vanuit kracht:

Je teamlid legt zijn zorgen op tafel én spreekt daarbij uit: “Ik wil graag onderzoeken hoe ik mijn werklast kan verminderen.” Jij kunt dan heel mooi een coachende rol opnemen, door mee onderzoekende vragen te stellen. Denk aan: “Welke eerste stap zou je kunnen zetten?” of “Kun je zelf duiden wat je het meeste energie kost?”

Tegelijk kun je ook, afhankelijk van de situatie, je teamlid uitdagen. Bijvoorbeeld door hem te vragen: “Ik hoor dat je veel doet. Mag ik je een vraag stellen om je perspectief te verbreden? Welke van deze taken móet jij echt zelf doen, en welke zouden misschien anders belegd kunnen worden?” of “Wat zou er gebeuren als je één taak loslaat waarvan je nu denkt dat het niet kan?”

Voel je zelf het verschil tussen de twee voorbeelden? 

Hoe stap je uit de dramadriehoek? Drie praktische acties

1. Reflecteer: Wat is jouw instinctieve rol?

Reflecteer eens op lastige situaties van de afgelopen periode. Situaties die je energie hebben gekost of je hebben gefrustreerd. Welke rol heb jij daar opgenomen? 

Vraag jezelf: Wat gebeurt er in mijn lichaam of gedachten vlak voor ik de rol instap? Herken je bepaalde signalen of emoties, zoals frustratie (Aanklager), schuldgevoel (Redder) of machteloosheid (Slachtoffer)?

2. In het moment: Pauzeer en herformuleer

Oei, kom je in een lastige situatie? En voel je dat je in één van de drie dramarollen stapt? Druk dan heel snel die pauze-knop in! 

Haal adem en vraag je af:

• Wat is mijn behoefte?

• Wat is mijn verantwoordelijkheid — en wat niet?

• Welke rol wil ik kiezen in de Empowerment Dynamic?

Hoe meer je dit oefent, hoe sneller je het herkent en hoe korter de adempauze hoeft te duren.

3. Kies bewust: gebruik standaardzinnen als bruggetje naar je nieuwe rol

Wil je oefenen met de krachtige rollen, maar weet je niet zo goed hoe? Dan kan het helpen om de volgende zinnen in te prenten. Ze geven je een goede aanzet en een beweging in de juiste richting:

• Creator: “Wat is mijn eerstvolgende kleine stap?”

• Coach: “Wat lijkt jou een goede aanpak?”

• Challenger: “Mag ik iets benoemen dat je misschien helpt groeien?”

Wil je hier meer over weten?

Natuurlijk kun je hierover lezen en zijn er tal van online video’s beschikbaar. We raden zeker het boek The Empowerment Dynamic (TED) van David Emerald aan, of dit filmpje over de dramadriehoek. Maar wil je er echt mee aan de slag? Dan kan onze mentoring jou zeker doen groeien!

Contacteer ons